یاسمن رضائیان | «گوشی ایکس را دیده ای؟ چه ساخته اند! دوربین 41 (مگاپیکسل)، رزولوشن بالا، اینترنت 4جی، صفحه 6، پردازنده ی 1.8 (گیگا هرتز). یعنی همه ی امکانات در آن جمع شده».
امروزه همه ی ما بحث هایی را با جمله های بالا می‌شنویم. یا خودمان درگیر دنیای گوشی‌ها هستیم یا اطرافیانمان به دنبال آن هستند و ما دورادور از حال آن‌ها با خبر می‌شویم.
موبایل‌ها خیلی زود جایشان را میان مردم باز کردند و همین شرایطی فراهم کرد تا با سرعت زیادی پیشرفت کنند. موبایل‌های بزرگ نسل اول را به یاد داریم. کم کم کوچک شدند و صفحه کلید حذف شد. و دوباره شروع به بزرگ شدن کردند. سازنده های مختلف وارد عرصه شدند و با ارائۀ خدمات بالاتر و قیمت پایین‌تر با هم رقابت کردند.
امروزه امکانات موبایل‌ها به حدی زیاد شده است که هرکس برای خرید یک گوشی جدید زمان زیادی صرف می‌کند تا امکانات را با هم مقایسه کند. تنوع سازنده‌های ارائه دهنده را هم به این مسئله اضافه کنید. در واقع وقتی می‌خواهیم موبایل بخریم با سیل عظیمی از امکانات و تعداد قابل توجهی سازنده مواجه هستیم. اما این موضوع به نفع ماست یا به ضررمان؟
زمانی که این سوال مطرح می‌شود اولین پاسخ عمومی به آن -و البته مهم ترین- «فرهنگ» است. نه تنها در مورد موبایل بلکه در مورد هر چیز بزرگ و کوچکی باید ابتدا فرهنگ استفاده از آن وجود داشته باشد. بسترسازی، مقولۀ مهمی ست که در صورت عدم یا نقص، می تواند مشکلات جدی به بار بیاورد.
فرهنگ از فرد شروع و به جامعه منتهی می‌شود. وقتی می‌گوییم جامعه‌ای فرهنگ استفاده از موبایل را دارد از افرادی صحبت می کنیم که برای هر کدام استفاده درست از موبایل و امکانات آن نهادینه شده است. در نتیجه دست آخر با کنار هم قرار گرفتن این افراد، جامعه ای شکل می‌گیرد که در این زمینه فرهنگ استفاده را داراست.
فیلم جاسوس هریت و جنگ‌های وبلاگی را دیده‌ایم. در این فیلم هریت، دختر نوجوان و شخصیت اول داستان، در مسابقۀ وبلاگ‌نویسی کلاس‌شان نفر اول می‌شود. او در وبلاگش اخبار داغ از یک بازیگر مشهور و محبوب جوانان ارائه می‌دهد. پدر هریت تهیه کنندۀ معتبری‌ست و هریت از طریق او در پشت صحنۀ فیلم حاضر می‌شود و با موبایل‌اش به طور مخفیانه از این بازیگر عکس و فیلم می‌گیرد. در نهایت آن‌ها را در وبلاگش منتشر می‌کند.
در این فیلم فرهنگ استفاده از موبایل و امکاناتش در حال بررسی ست. مخاطب با تماشای فیلم متوجه می‌شود امکاناتی که از طریق موبایل‌اش در اختیار او قرار می‌گیرد، از جمله دوربین، اگر به طور صحیح از آن‌ها استفاده نکند نه تنها مفید نیست بلکه در پایان زیان آور خواهد بود.
دوربین‌های همراه اگر چه این مزیت را به ما می دهند تا در هر موقعیتی اتفاقات را ثبت کنیم اما باید توجه داشته باشیم این ثبت لحظه‌ها حریم خصوصی دیگران را مخدوش نکند و باعث ناراحتی اطرافیان نشود.
امکان دیگر موبایل‌ها که در استفاده از آن باید دقت کرد، اینترنت است. قابلیت اتصال وای فای یا اینترنت سیم کارت کار را تا حد زیادی آسان کرده است. ما در هر جایی باشیم با استفاده از موبایلمان می توانیم به اینترنت وصل شویم. این قابلیت، دسترسی آسانی برای نوجوانان به فضای مجازی فراهم کرده است. اگر تا دیروز پدر و مادر می‌توانستند گشت و گذار فرزندشان را در اینترنت به وسیلۀ رایانه کنترل کنند امروزه با بودن یک گوشی هوشمند در دست هر نوجوان، این کنترل تا حد زیادی سخت شده است. وقتی موبایل دست فرزند نوجوانمان است نمی‌توانیم مرتب مواظب او باشیم که در اینترنت دنبال چه می‌گردد، در گروه‌های اجتماعی با چه کسانی در ارتباط است و چه اطلاعاتی در این گروه ها جا به جا می‌شوند.
فضای مجازی و موتورهای جستجوگر این امکان را در اختیار ما قرار می‌دهند تا دنبال جواب پرسش‌هایمان بگردیم اما بارها شاهد بوده‌ایم وقتی دنبال مضمونی مناسب می‌گردیم تبلیغات و صفحات غیر موجهی شروع به نمایش می‌کنند. وقتی نوجوانمان داخل این فضا باشد با همین تبلیغات و صفحه‌ها رو به رو می‌شود و این خود روشی غیر مستقیم برای تخریب فرهنگ فرزندان ماست. فرزندانی که در این برهۀ زمانی در دورۀ مهم و سرنوشت ساز شکل‌گیری هویت هستند.
استفاده از نرم‌افزارهای گوناگون قابلیت دیگر در موبایل‌هاست. تا حد زیادی می‌توان گفت هر گوشی، رایانۀ کوچکی در جیب ماست. هر کدام از ما تعداد زیادی برنامه در موبایل‌هامان داریم که قابلیت‌های متفاوتی در اختیارمان قرار می‌دهند. نرم افزار ها برای کاربردهای گوناگون طراحی می‌شوند، اما باید دقت کنیم از نرم افزارهایی استفاده کنیم که به نیاز واقعی ما پاسخ بدهند. بررسی اینکه مخاطبان ما که شماره‌هایشان در موبایلمان ذخیره شده است حالا کجایند یا اینکه در شعاع چند متری‌مان افراد با چه نام هایی هستند، سرگرمی بیهوده‌ای ست که جز تلف کردن وقت و مشغول شدن ذهن و در نهایت از دست دادن عمق شخصیت، چیزی در بر ندارند.
فراموش نکنیم امکاناتی که روز به روز به موبایل‌ها اضافه می‌شوند باید در جهت رفاه بیشتر زندگی ما باشند نه در جهت تهدید فرهنگ و از دست دادن سرمایه‌های معنوی. بازی‌های گوناگون با گرافیک‌های جذاب، برای پر کردن تمام زمان روز نیست. موتورهای جستجوگر، گروه‌های اجتماعی، نرم‌افزارها و امکانات نوشتاری مانند اس‌ام‌اس‌ها و ام‌ام‌اس‌ها برای دسترسی آسان‌تر به سیل اطلاعات در دنیایی‌ست که با سرعت رو به جلو پیش می‌رود. مراقب باشیم خود و فرزندانمان در چنین دنیایی با سرگرم شدن بیهوده، از زندگی عقب نمانیم.
این مطلب در زمستان ۱۳۹۶ به سفارش موسسۀ مطبوعه تهیه و منتشر شد.
