یاسمن رضائیان: جهان، خواب هوایی پاک می بیند. به روزهایی که آسمانی آبی داشت فکر می کند و نگران آن است که آیا دوباره به آن گذشته ی زیبای خود باز می گردد یا خیر؟ آیا می تواند پاکی آسمانش را به کودکان هدیه دهد؟ جهان، نگران فردای خود است.
بحران هوای پاک مسئله ای ست آنقدر پر رنگ که نمی توان روی آن چشم بست. هوای امروز نه تنها سهم ما، بلکه سهم نسل های آینده و فرزندان ما نیز هست. میراثی که باید با استفاده ی درست برای نسل های بعد حفظ شود و ما، تک تک افراد در برابر این میراث و رساندن آن به فرزندان مان مسئولیم. مسئولیتی که نه برای امروز بلکه برای تمام عمرمان است.
اگر فقط یک لحظه آینده را تصور کنیم و به نفس کشیدن دشوار فرزندان مان در هوای آلوده ی شهر فکر کنیم، متوجه می شویم باید سبک زندگی خود را تغییر دهیم. زندگی به سبک ماشین های بی شماری که امروزه در بیشتر شهرهای بزرگ ایران ترافیک های سنگین به وجود می آورند و هوا را هرروز آلوده تر از روز قبل می کنند، روشی درست نیست. باید به راه حل ها بیندیشیم و در پی حل مشکل بزرگ جهانی باشیم. مشکلی که لحظه به لحظه پر رنگ تر و حادتر می شود و خیلی از ما حتی گاهی آن را فراموش می کنیم. آسمان آبی مان هر روز در دل دودهای حاصل از خودروها و ماشین آلات صنعتی گم می شود و از دست های کودکان مان دور می شود و ما به جای نزدیک کردن این آسمان به دست های کودکان مان، با استفاده از خودروهای تک سرنشین این حق را از آن ها دورتر و دورتر می کنیم.
شهرهایی که مراقب هوای پاک هستند
دوچرخه ها یکی از بهترین انتخاب های ما برای حفظ این میراث ارزشمند هستند. استفاده از دوچرخه علاوه بر کمک به هوای پاک، تفریح و ورزشی سالم و بانشاط است. فرهنگ دوچرخه سواری و یا استفاده از دوچرخه به جای ماشین در برخی از کشورهای دنیا جای خود را باز کرده است. از جمله ی این کشورها چین، ژاپن و هلند هستند که فرهنگی غنی در استفاده از این وسیله دارند.
آمستردام با 50 درصد استفاده از دوچرخه در سطح شهر، بالاترین سهم را در حفظ هوای پاک دارد. در این شهر تعداد دوچرخه ها بر خودروها غلبه دارد و ساختمانی سه طبقه به عنوان جایگاه اصلی دوچرخه، تعداد 10 هزار دوچرخه را در خود جای داده است. در تقویم هلند دومین شنبه ی ماه مه به نام روز دوچرخه سواری نام گذاری شده است. مردم پکن با استفاده از بیش از 4 میلیون دستگاه دوچرخه برای رفتن به محل کار و بازگشت به خانه، دین خود را به هوای پاک ادا می کنند. در این شهر حتی چراغ های راهنمایی و رانندگی مخصوص دوچرخه نیز وجود دارد. برلین که هرروزه شاهد ترافیک دوچرخه ای در سطح شهر است، شهر دیگری ست که به حفظ هوای پاک کمک می کند. 15 درصد ترافیک برلین ناشی از تردد دوچرخه هاست. این شهر امکانی برای شهروندان خود فراهم کرده که بتوانند با استفاده از سایت مخصوص و دادن مبدا و مقصد خود، کوتاه ترین و مناسب ترین مسیر دوچرخه سواری را انتخاب کنند. بارسلونا با داشتن «کمربند سبز» شهری ست که قدمی برای حفظ میراث بزرگ برداشته است. این کمربند 60 کیلومتر طول دارد و خطوط دوچرخه سواری درون شهری نیز به آن متصل است. کپنهاگ، شهری که افتخار به دوش کشیدن نام «پایتخت دوچرخه ها» را دارد، با استفاده ی بیش از 540 هزار شهروند از دوچرخه، به عنوان وسیله ی نقلیه ی اصلی، پاسدار هوای پاک است. نکته ی جالب توجه این است، هنگامی که شما دوچرخه ی کرایه کرده را باز می گردانید ودیعه ی شما بازگردانده می شود. در برخی نواحی شهری کپنهاگ ورود خودرو ممنوع است و فقط دوچرخه ها در خیابان ها دیده می شوند.
ابتکار جالبی که در ترونهیم وجود دارد استفاده از بالابر ویژه ی دوچرخه است. در مسیرهای سر بالا که دوچرخه سواری مشکل است، دوچرخه سوار یکی از پاهای خود را روی خط بالابر قرار می دهد و بالابر به صورت خودکار همراه با دوچرخه سوار به انتهای سربالایی می رود.
نکته ی جالب در مورد بازل این است که در این شهر مسیرهای ویژه ای برای دوچرخه سواران چپ دست وجود دارد و این ویژگی توانسته است سهم فرهنگ استفاده از دوچرخه را در این شهر افزایش دهد.
ایران با بازگشت به گذشته ی خود، به هوایی پاک می اندیشد
ایران به عنوان کشوری که دوستدار هوای پاک است و با توجه به تلاشی که در حفظ آن دارد، سعی در گسترش دوچرخه سواری در شهرها، به ویژه در شهرهای بزرگ دارد. در سال های اخیر، مسئولین با ایجاد مسیرهای ویژه در پایتخت، همواره شهروندان را به استفاده از دوچرخه تشویق کرده اند. مسیر پنچ گانه ی میدان امام خمینی با فضایی سنگ فرش شده و اختصاصی و همچنین عمومی، مسیر دو گانه ی صادقیه، مسیر اختصاصی در منطقه ی 6 و بالأخره مسیر دوچرخه سواری منطقه ی 8، قدم هایی ست که شهرداری تهران برای کمک به هوایی پاک تر برداشته است.
آیا روزهای دوچرخه به کشورمان باز می گردد؟
اما آیا هدفی که به دنبال آن هستیم در تهران به نتیجه می رسد؟ با اینکه کشور ما در استفاده از دوچرخه بسیار عقب تر از کشورهایی نظیر هلند و چین است، آیا باز هم می توان امید داشت ایران نیز روزی به جایگاهی همانند جایگاه این کشورها دست پیدا کند و به عنوان کشوری دوچرخه دوست و حافظ هوای پاک در جهان شناخته شود؟ آیا با توجه به مزایایی که دوچرخه بر خودرو دارد، نظیر هزینه ی پایین، ترافیکی سبک، هوایی پاک و شهروندانی بانشاط تر، می توان انتظار داشت که دوچرخه جای خود را میان مردم باز کند؟
نکته ی موثر در ایجاد فضای مخصوص دوچرخه سواری، شیب مناسب در مناطق است. برای مثال در مناطقی با شیب تند، راهکار استفاده از دوچرخه به منظور گسترش فرهنگ دوچرخه سواری جواب نخواهد داد. چرا که استفاده از دوچرخه در این مکان ها انرژی بر و دشوار است. به همین منظور در شهرهای کوهپایه ای ایجاد مسیرهای ویژه ی دوچرخه سواری با مشکل مواجه خواهد بود و این مسئله می تواند استفاده از این وسیله نقلیه را محدود کند. با توجه به اقلیم تهران که کوهستانی ست و شیب دارد امکان استفاده از دوچرخه در مسیرهای شمالی – جنوبی دشوار است اما این به معنای غیر ممکن بودن آن نیست. همان طور که ترونهیم برای حل مشکل شیب خود دست به ابتکار زد و بالابرها را درست کرد، تهران نیز می تواند با خلاقیتی مشابه ترونهیم مشکل دوچرخه سواری خود را در مسیرهای شمالی – جنوبی حل کند. البته در مسیرهای غربی – شرقی مشکلی وجود ندارد و تردد به راحتی امکان پذیر است.
نکته ی دیگر در استفاده از دوچرخه، پذیرش مردم است. اینکه مردم بتوانند دوچرخه را به عنوان وسیله ی نقلیه ی خود قبول کنند و در ترددات شهری خود از آن استفاده کنند، سمت دیگر این ماجراست. با توجه به استقبالی که تاکنون از مسیرهای تاسیس شده در تهران به عمل آمده است پیش بینی می شود مردم به راحتی و با رضایت این فرهنگ را بپذیرند. فرهنگی که برای ایرانیان جدید نیست و در گذشته نیز شهرهایی مانند تهران، اصفهان و یزد از این فرهنگ خوب بهره مند بودند و اکنون بعد از دوره ای منسوخ شدن، دوباره روی کار آمده است.
البته بانوان تهرانی بیشتر ترجیح می دهند در مکان هایی که مخصوص آن ها ایجاد شده است به دوچرخه سواری بپردازند. مکان هایی نظیر بهشت مادران، بوستان بانوان و پارک چیتگر که امکان دوچرخه سواری در فضایی صمیمی تر و راحت تر را برای آنها فراهم می کند.
برای کرایه کردن دوچرخه در تهران نیاز به گذراندن مراحل دشوار نیست. کافی ست به یکی از مسیرها مراجعه کنید و در قبال دادن کارت ملی یا هر کارت شناسایی معتبر دیگر و مبلغی بسیار کم، در طول ساعات کاری، امکان استفاده از دوچرخه را به دست آورید و ترددی آرام و بدون آلودگی در شهر داشته باشید.
این مطلب، در پاییز ۱۳۹۳، به سفارش موسسۀ مطبوعه به رشتۀ تحریر درآمده است.
