کارهای بزرگ با دورریزها

فاطمه بهروزفخر | اسراف و افراط در مصرف، رفتار و عادتی ناپسند است که بارها در اسلام مورد نکوهش قرار گرفته و دربارۀ آن احادیث و روایت‌های بسیاری از پیامبر اکرم(ص) و ائمه معصومین وجود دارد. مقوله اسراف، علاوه بر اسلام، در تمامی ادیان و جوامع، حتی جوامع غربی نیز رفتاری ناپسند و غیر انسانی تلقی می‌شود که بارها به نهی و دوری از آن تاکید شده است. برآوردهای فائو نشان می‌دهد که هر ساله مقدار 1.3 میلیارد تن غذا در جهان هدر می‌رود که 35 میلیون تن از این مقدار، در ایران دور ریخته می‌شود. بررسی فائو فقط به دورریزهای غذایی اشاره دارد، در صورتی‌که علاوه بر مواد غذایی نمی‌توان موارد مصرفی دیگر مثل پوشاک، کاغذ، لوازم منزل و … را هم که سالانه به عنوان موارد غیر مصرفی دور ریخته می‌شوند، نادیده گرفت. در خصوص این موضوع به سراغ مدیر موسسه خیریه حضرت ام‌البنین(س) رفته‌ایم که برای سامان‌دهی و استفاده مطلوب از دورریزها، طرح سودمندی را در این خیریه اجرا می‌کنند.

مختصری دربارۀ موسسه
موسسه خیریه حضرت ام‌البنین(س) که از سال 1384 فعالیت رسمی خود را آغاز کرده، با شماره مجوز 1932/516 در منطقه غرب تهران در زمینه‌های مختلفی مشغول به فعالیت است. مدیریت این موسسه را آرزو سلمانی به همراه چند تن از بانوان منطقه بر عهده دارد. آرزو سلمانی دربارۀ موسسه و افراد تحت پوشش موسسه چنین می‌گوید: «این موسسه تعداد 450 نفر، یعنی نزدیک به 100 خانوار را تحت پوشش دارد و آن‌ها را در زمینه‌های مختلف حمایت می‌کند. بیشتر مددجویان این موسسه ساکن شهرستان و تعدای نیز اهل شهر تهران و حاشیه تهران هستند. برخی از مددجویان خیریه، ثابت و برخی مقطعی هستند. مددجویان ثابت خیریه عموما خانواده‌های بدسرپرست یا بی‌سرپرست هستند که به صورت دائمی و متناسب با شرایط‌شان حمایت می‌شوند. مددجویان مقطعی نیز، در یک برهۀ زمانی، نیازمند حمایت‌اند؛ مثل خانواده‌هایی که برای تدارک جهیزیه عروس یا هزینه‌های درمان در مضیقه هستند. خانواده‌های آبروداری که قادر به صرف هزینه‌های بالا برای چنین مخارجی نیستند.» او دربارۀ حمایت‌های خیرین می‌گوید: «این حمایت‌ها دو جنبه دارد؛ جنبه مادی و معنوی. بسیاری از افراد خیر به صورت نقدی به موسسه کمک می‌کنند و برخی با حمایت‌های معنوی خود یاریگر افراد نیازمند هستند. مثلا پزشک، مشاور، مددکار و … از خیرین این موسسه هستند که از حمایت‌ و کمک‌های آن‌ها بهره‌مند می‌شویم.» حمایت‌های این موسسه چهارچوب و محدودیت خاصی ندارد. خیریه حضرت ام‌البنین(س) متناسب با شرایط مددجویان به آنان خدمات ارائه می‌کند؛ از کمک هزینه تحصیل و مسکن گرفته تا تهیۀ سبد کالای فصلی. مدیر این خیریه درباره هزینه‌های مصرفی خیریه می‌گوید: «بخشی از کمک‌های ما وابسته به کمک‌های نقدی خیرین است که به صورت ثابت یا مقطعی به حساب خیریه واریز می‌شود، اما بخشی دیگر، وابسته به درآمدزایی خودِ خیریه است. این موسسه قصد ندارد که تنها به کمک نقدی خیرین متکی باشد. اعضای موسسه با روش‌هایی مثل تهیۀ غذای خانگی، ترشیجات، سبزی‌های آماده، راه‌اندازی مغازه پوشاک و … برای خیریه درآمد کسب می‌کنند که اغلب برای مدیریت چنین کارهایی را زنان سرپرست خانوار تحت پوشش خیریه بر عهده دارند. خیریه حضرت ام‌البنین(س) این شعار را سرلوحۀ کار خودش قرار داده است که به جای دادن ماهی، ماهیگیری بیاموزد.»

نقش دورریزها
این موسسه در طرح جالبی اقدام به جمع‌آوری دورریزها کرده است. جمع‌آوری این دورریزها محدودیت خاصی ندارد و شامل همۀ انواع دورریزها، مانند غذا، لباس، لوازم منزل و حتی نان خشک هم می‌شود. آرزو سلمانی درباره این طرح می‌گوید: «اوایل فعالیت موسسه بود که برخی از مراجعین از ما سوال می‌کردند که آیا تلویزیون، فرش، کمد و … دست دوم هم قبول می‌کنید؟ آن روزها به دلیل محدودیت مکانی، امکانش فراهم نبود، اما بعدها برای جمع‌آوری چنین دورریزهایی مصمم شدیم. جایی را به عنوان انبار در نظر گرفتیم و این وسایل را بعد از تحویل در آنجا قرار دادیم تا در شرایط مناسب مورد استفاده قرار بگیرد. برای مثال، نزدیک ایام نوروز که خیلی از افراد لوازم منزل خود را عوض می‌کنند، لوازم قدیمی‌شان – از کوچک‌ترین تا بزرگ‌ترینش – را برای خیریه می‌آورند که اغلب نزدیک 80 درصد این وسایل مورد استفاده قرار می‌گیرد. البته این وسایل نیز دسته‌بندی می‌شوند و در دو نوع دسته‌بندی جای می‌گیرند. دسته‌بندی اول مربوط به وسایل نسبتا نویی است که می‌توانیم آن‌ها را در اختیار خانوادۀ عروس نیازمندی قرار بدهیم که مشغول تدارک جهیزیه هستند. برخی دیگر نیز در دستۀ نوع دوم جای می‌گیرند. این نوع از وسایل گاهی کار کرده هستند اما باز هم امکان استفاده از آن‌ها وجود دارد. در صورت نیاز، این وسایل به دست مددجویان نیازمند شهرستانی می‌رسد. بارها برخی از افراد دربارۀ این کار به ما خرده گرفته‌اند، اما واقعا یک تلویزیون کوچک رنگی برای خانواده پر جمعیتی در دورافتاده‌ترین روستای ایران، غنیمت است. شاید یک تلویزیون بی‌مصرف که خیلی از افراد آن را تنها یک زباله می-دانند، چیز بی‌ارزشی باشد اما برخی خانواده‌ها به همین وسیلۀ کم ارزش، راضی هستند و با آن روزگار می‌گذرانند. برخی دیگر نیز ممکن است، نیازمند به تعمیر باشد. در صورت تعمیر با هزینۀ کم، این وسایل نیز مجددا مورد استفاده قرار می‌گیرند.» پوشاک، مواد غذایی، نان خشک، کاغذ و … از دورریزهای دیگری است که توسط این موسسه جمع‌آوری می‌شود. «یکی از بیشترین دورریزهایی که جمع‌آوری می‌شود، مواد غذایی و پوشاک است. بسیاری از افراد بعد از تمام شدن مراسم‌های خود مثل عروسی، مراسم ختم، مهمانی‌های بزرگ و … با ما تماس می‌گیرند که آیا غذای دست‌نخورده‌شان به کار موسسه می‌آید. ما هم با کمال میل غذای باقیمانده آن‌ها را می‌پذیریم تا به دست نیازمندان برسانیم. در نزدیکی منطقه کنِ تهران، خانواده‌هایی هستند که حتی نان خالی‌ای برای شب‌شان ندارند و همین غذا می‌تواند در چندین وعده برای آن‌ها مفید باشد. جمع‌آوری پوشاک هم به همین روش است. برخی کاملا نو هستند و برخی استفاده شده که باز هم به کار می‌آیند. ما هنگام جمع‌آوری پوشاک، ابتدا آن‌ها را تفکیک کرده، سالم و کارکرده‌ها را از هم جدا می‌کنیم. لباس‌های نو را در مناسبت‌های مختلف، کادو کرده و به عنوان هدیه به مددجویان‌مان تقدیم می‌کنیم. مثلا لباس‌های نوزادی سالم را برای تهیۀ سیسمونی خانواده‌های نیازمند نگه می‌داریم یا با فرا رسیدن مهر، کیف‌های مدرسه و لوازم‌التحریری را که می‌شود مجددا از آن‌ها استفاده کرد، به شهرستان می‌فرستیم. برخی از پوشاکی که به دست ما می‌رسد، به هیچ عنوان قابل استفاده مجدد نیستند. به همین خاطر ما این اقلام را به بخش‌های بازیافتی می‌فروشیم و هزینه دریافتی را برای امور دیگر به مصرف می‌رسانیم. بخش‌های بازیافتی زیادی هستند که این دورریزها را از ما می‌خرند. ما در هر ماه، تعداد زیادی پوشاک، لوازم غیر قابل مصرف و … را به فروش می‌رسانیم که می‌توانیم با هزینه دریافتی آن، وسایل و لوازم نو و سالم‌تری را جایگزین کنیم.» ذهن آرزو سلمانی به عنوان مدیر این خیریه سرشار از خاطراتی است که با لبخند از آن‌ها یاد می‌کند. «چند وقت پیش خانمی به ما مراجعه کرد که آیا اسباب‌بازی‌هایی که چند بار استفاده شده هم قبول می‌کنیم. ما هم از خدا خواسته گفتیم، هر چیزی که فکرش را بکنید، قبول می‌کنیم. ایشان رفتند و با تعداد زیادی اسباب‌بازی برگشتند. بعد از دیدن ظاهر اسباب‌بازی فهمیدیم که فقط یکی دو بار از آن‌ها استفاده شده است. بعضی از اسباب‌بازی‌ها هم داخل جعبه بودند. ما اسباب‌بازی‌ها را قبول کرده و در تدارک یک سیسمونی از آن‌ها استفاده کردیم. ایشان چندین بار دیگر هم برای ما لباس، اسباب‌بازی و … آوردند. خودشان اعتقاد داشتند که بعد از یکی دوبار استفاده کهنه شده‌اند اما ما می‌دانستیم که واقعا این‌طور نیست و از همین وسایل می‌توانیم برای شاد کردن خیلی‌ها استفاده کنیم. حالا ایشان هر ماه وسایل زیادی را برای خیریه می‌آورند. بار آخری که آمدند، خودشان گفتند که خوب شد این خیریه را پیدا کردیم. ما تا قبل از این اسباب‌بازی‌های و لباس‌هایی را که دیگر پسرم دوست نداشت از آن‌ها استفاده کند، کنار سطل زباله می‌گذاشتیم. بعدها متوجه شدیم که این خانواده از وضعیت مالی خوبی برخوردار بودند و هر ماه لباس‌ها و اسباب‌بازی‌های تنها فرزندشان را تعویض کرده و مدل جدیدتر و تازه‌تری را جایگزین آن می‌کردند.»

این مطلب، در تابستان ۱۳۹۵، به سفارش موسسۀ مطبوعه به رشتۀ تحریر درآمده است.