مهدیه موسی زاده: اینجا یک شهر نسبتا بزرگ و ساعت، 7 و 30 دقیقه ی صبح است. شما باید راس ساعت 8 در محل کارتان حضور داشته باشید. سوار ماشینتان می شوید و اولین چهارراه را پشت سر می گذارید. به چهارراه بعدی نزدیک می شوید، دلهره ی عجیبی وجودتان را فرا می گیرد که:
_ ترافیک سنگین است یا روان؟
_ چراغ راهنمایی و رانندگی روی رنگ قرمز یک ثانیه ی مشخص متوقف می ماند؟
_ چند ثانیه طول می کشد تا بتوانم از این چهارراه عبور کنم؟
و چندین و چند دلهره ی دیگر، که متناسب با دوری و نزدیکی شما به محل کارتان به ذهن شما هجوم می آورند.
حال، نوبت روبرو شدن با واقعیت است؛ ترافیکی نیمه روان، چهارراه را برای شما به یک محل عبور بدون دلهره تبدیل می کند. یک نفس راحت می کشید. نوبت به خیابان منتهی به محل کارتان می رسد. وقتی وارد آن می شوید انبوهی از ماشین هایی که پشت سر هم صف کشیده اند شما را غافلگیر می کند. چراغ قرمز خیابان که همیشه حدود 20 ثانیه قرمز بود این بار تنها 20 ثانیه سبز است و 120 ثانیه همه ی ماشین ها را منتظر نگه می دارد. به خصوص اگر یک مدیر سخت گیر داشته باشید و قبلا هم سابقه ی دیر آمدنتان را به شما گوش زد کرده باشد، احتمالا دلهره و استرس به یکباره به شما هجوم خواهد آورد. اما این استرس ها و اضطراب هایی که هر روزه در معرض آن قرار می گیرید چقدر می تواند به سلامت شما آسیب بزند؟ چه بیماری ها و عواقبی در انتظار کسانی ست که هر روزه در معرض ترافیک های سنگین قرار می گیرند و پشت چراغ قرمز های طولانی، هزاران فکر و دلهره ی مختلف را به جان می خرند؟
در سال های اخیر ترافیک سنگین یا روان، و پشت چراق قرمز ماندن های طولانی، موضوعی فراگیر است و آنچه کارشناسان سلامت را نگران کرده، افزایش حجم جمعیتی است که در معرض ترافیک و آثار بیماری زای آن قرار گرفته اند. بررسی هایی که در مورد تاثیر ترافیک بر مغز انسان انجام شده است نتیجه های نگران کننده ای را نشان می دهند. افرادی که هر روز بین منزل و محل کار تردد می کنند و همچنین کسانی که ساکن شهرها و مناطق پرجمعیت هستند، در معرض سروصدا و آلودگی هوای ناشی از ترافیک قرار دارند که این تماس و نزدیکی در طولانی مدت بر سلامت جسم و روان تاثیرات منفی می گذارد و گاهی نیز منجر به جهش های ژنتیکی می شود. در حقیقت ترافیک، بدن انسان را در معرض آلودگی های صوتی و هوایی غیر قابل انکاری قرار می دهد. تغییرDNA و جهش ژنتیکی، یکی از آثار مخرب ترافیک بر بدن انسان است. نتایج حیرت آوری از تحقیقات به دست آمده است که نشان می دهد مواد موجود در هوای آلوده که در زمان ترافیک ایجاد می شود، نه تنها می تواند به بدن انسان نفوذ کند، بلکه می تواند ساختار DNA را نیز تغییر دهد که همین تغییر می تواند منجر به مشکلات روانی و ذهنی برای افراد یا بیماری های صعب العلاج در نسل های آینده شود.
***
تخریب قابلیت های ذهنی
دانشمندان نشان داده اند تنها 90 روز برای تغییر DNA انسان کافی است. سی دقیقه تماس با ترافیک های پر دود وسایل نقلیه، منجر به تشدید فعالیت های الکتریکی مغز می شود که این اتفاق ممکن است موجب تغییر یا تخریب رفتاری و شخصیتی فرد و در برخی موارد تخریب منطق و قدرت تصمیم گیری وی شود؛ اگرچه از استرس ناشی از آن نیز نمی توان غافل شد.
بیماری های آلزایمر و پارکینسون
دود اگزوز و ذرات معلق ناشی از آلاینده ها، از علل احتمالی التهاب برخی قسمت های مغز و در نتیجه ابتلا به آلزایمر و پارکینسون به شمار می روند.
مشکلات ناشی از مونوکسید کربن
در میان افرادی که هر روز رانندگی می کنند، تماس و استنشاق گاز مونوکسید کربن می تواند به اختلالات روانی قابل توجهی منتهی شود. زمانی که مونوکسید کربن استنشاق شود، وارد ریه ها می شود و با هموگلوبین خون پیوند برقرار می کند. این ترکیب موجب کاهش حجم اکسیژن ارسالی به قلب و مغز می شود و در نتیجه عملکرد مغز تحت تاثیر قرار می گیرد و بازتاب آن متوجه تمام بدن خواهد شد.
خشم دوره ای
روانشناسان طیف خشم را از عصبانیت های لحظه ای تا انفجار فرد می دانند. علت هر چه باشد، عصبانیت در ترافیک، فوران مخرب خشم است و در برخی موارد از لحاظ روانی کاملا طبیعی به نظر می رسد اگرچه درست نیست و باید از آن پرهیز کرد.
سندرم استرس ترافیک
نوعی سندرم است که در آن رانندگان مبتلا از کند شدن تردد می ترسند. این رانندگان در چنین مواردی به حالتی جنون آمیز از ترس می رسند که «بمب زمان» نامیده می شود. در این موقعیت، فرد با بی احتیاطی رانندگی می کند و بدون ذره ای قدرت تشخیص و رعایت مسائل ایمنی، سرعت می گیرد و تا جایی که ممکن است، از ترافیک دور می شود؛ چون از گیر افتادن در ترافیک وحشت دارد.
باید توجه داشت که میزان تاثیر دود ناشی از ترافیک بر روی افراد مختلف، متفاوت است. گاهی برخی افراد اصلا تحت تاثیر قرار نمی گیرند، شاید هیچ وقت اتفاقی برای خودمان نیفتد؛ اما ثابت شده است که غفلت در این موضوع برای نسل های بعدی مضر خواهد بود.
مسئله ی دیگری که باید به آن اشاره کرد ثانیه شمارهای نصب شده برای چراغ قرمزهاست. چندی قبل، از سوی ریاست محترم پلیس راهنمایی و رانندگی تهران، سرهنگ سید تیمور حسینی پیشنهادی مطرح شد با این عنوان که ثانیه شمار چراغ های راهنمایی و رانندگی به دلیل بی توجهی برخی از رانندگان حذف شود. ایشان ابراز داشتند برخی از رانندگان به جای توجه به چراغ به تایمر نگاه می کنند و آن را ملاک زمان استفاده خود از تقاطع مجهز به این سیستم می دانند. اما باید پرسید آیا در این خصوص فرهنگ سازی هم صورت گرفته است یا خیر؟
اگرچه ثانیه شمار چراغ راهنمایی و رانندگی می تواند بنا به گفته ی سرهنگ حسینی معایبی داشته باشد، اما از محاسن قابل توجهی نیز برخوردار است. این ثانیه شمارها نه تنها برای راننده ای که پشت چراغ قرمز است احساس آرامش پدید می آورد؛ بلکه به او امکان محاسبه زمان برای رسیدن به مقصد را خواهد داد. در تایمرهای طولانی شخص می تواند خودرو را خاموش کرده و علاوه بر کاهش آلودگی هوا در مصرف سوخت نیز، صرفه جویی کند. جدای از تمام این مسائل، وجود این ثانیه شمار می تواند کمی بزرگی برای راهنمایی و رانندگی در روان سازی ترافیک باشد؛ زیرا رانندگان می دانند که چقدر زمان تا حرکت مانده و خود را آماده می کنند. به علاوه، راننده هایی که عجله دارند با دیدن زمانی که باید منتظر بمانند کمی از استرسشان زدوده می شود و تحت فشار روانی کمتری به رانندگی ادامه خواهند داد.
باید برای سلامت روان رانندگان وسیله ی نقلیه، ساعت ها فکر و برنامه ریزی کرد، چرا که علاوه بر در معرض خطر قرار گرفتن خود راننده و سرنشینان آن، سلامتی افراد عابر نیز به رعایت قوانین رانندگی توسط این افراد وابسته خواهد بود.
این مطلب، در پاییز ۱۳۹۳، به سفارش موسسۀ مطبوعه به رشتۀ تحریر درآمده است.
