محمدرضا رحمانی: جهان در پوستِ گردو عنوان یکی از کتاب های استیون هاوکینگ سرشناس ترین فیزیکدان و اخترشناس زندۀ دنیاست. کتابی سراسر حیرت که هر انسانی را به تامل و تعمق وا می دارد. هاوکینگ به بررسی جهان در یک پوست گردو می پردازد. هر چند این کتاب حاوی مفاهیم فیزیک نظری و اخترشناسی است، اما یک وجه تسمیه مهم با موضوع مد نظر ما دارد. ارتباطات در جهان تکنولوژیک امروز، آن قدر گسترش یافته که از غرب و شرق جهان گرفته تا شمال و جنوبش همه و همه را در بر می گیرد. به معنای دیگر مردم جهان به وسیلۀ دنیای ارتباطات و اطلاعات آن قدر بهم نزدیک شده اند، که مانند عنوان کتاب هاوکینگ در یک پوستِ گردو به راحتی جای می گیرند.
وقتی در سال 1876 گراهام بل فریاد زد: شنیدم. شنیدم و تلفن را اختراع کرد، برایش تصور روزی، که بشود با کمک امواج مخابراتی، اطلاعاتی از قبیل عکس و فیلم را جا به جا کرد، دور از ذهن بود. اما اکنون این تصور دور از ذهن او به واقعیت منجر شده و هر لحظه در حال به روز شدن است.
در اهمیت اطلاعات همین بس که تاریخ ثابت کرده، هرگاه جنگی بین سرزمین ها و کشورهای مختلف در می گرفته است، پیروزی از آن کشورهایی بوده که اطلاعات بیشتری از دشمن داشته اند. جهان امروز هم از این قاعده مستثنی نبوده، نیست و نخواهد بود. ابزارهای اطلاعاتی در دنیای امروز به حدی اهمیت یافته که حتی به تنهایی قابلیت تبدیل شدن به یک جنگ تمام عیار را دارند؛ جنگی اطلاعاتی. به طبع در چنین اوضاعی ابزارهایی که بستر مناسبی برای افزایش قدرت اطلاعاتی یک کشور فراهم می کنند، ارزشی دو چندان می یابند.
با اینکه ایران یک کشور در حال توسعه است، اما از نقش استراتژیک آن در منطقه هرگز نمی توان چشم پوشی کرد. به همین دلیل هم هست که علی رغم تمامی تحریم ها و محدودیت ها، هرگز از قافلۀ بازی بزرگان جا نمانده است. خصوصا در حوزۀ تکنولوژی های مخابراتی. ایران امروز حتی تا جایی پیش رفته که ششمین برج بلند مخابراتی جهان در پایتخت آن قرار دارد.
اینترنت3 جی، نسل سوم از تکنولوژی های ارتباطی پس از آنالوگ و جی اس ام است. نسلی نو که دیگر وظیفه اش تنها در انتقال اطلاعات و صوت خلاصه نمی شود. از فیلم و عکس گرفته تا داده های مالتی مدیا را با یک چشم به هم زدن از مکانی به مکان دیگر و از فردی به فرد دیگر منتقل می کند. در نگاه اول شاید موضوع اینترنت 3 جی به همین چند جمله ختم شود اما حقیقت امر این است که اینترنت 3 جی زوایای متعدد و پر اهمیتی دارد که به تنهایی می تواند خطرات سیاسی و امنیتی فراوان را برای کشور ما به بار بیاورد.
مرکز مدیریت و برج دیده بانی اینترنت 3 جی کجاست؟ فرقی نمی کند آمریکا، اسرائیل و یا حتی ژاپن. آن چیزی که باید بدان توجه داشت حساسیت اطلاعاتی ست که از طریق همین فضاها به راحتی در اختیار کشورهای دیگر قرار می گیرد. اولین و بزرگترین چالش این قضیه در بُعد امنیت ملی نمود پیدا می کند. متاسفانه به راحتی هر چه تمام تر دشمنان قسم خوردۀ ما به شناخت دقیقی از وضعیت اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و مذهبی ایران دست پیدا کرده و برنامه ها و سیاست های پلید خود را بر این اساس پایه گذاری می کنند. فرض کنید به طور مثال بوسیلۀ همین اینترنت 3 جی موقعیتی مهیا می شود تا دشمنان اطلاعات دقیقی دربارۀ چگونگی برگزاری مراسم های عزاداری ماه محرم و صفر و یا حتی اینکه کدام شخصیت سیاسی در کدام مراسم حضور دارد، به دست آورند. کوچکترین احتمالی که وجود دارد این است که یک برنامه ی تروریستی در زمان و مکان مشخص صورت بگیرد. در ادامه کافی ست شانتاژ خبری کوچکی هم دربارۀ این عملیات تروریستی طراحی شود. همین موضوع که در ابتدا پیش پا افتاده به نظر می آمد می تواند به چهرۀ بین المللی ایران خدشه وارد کند و انگ های بزرگ دیگری را در کنار سایر تهمت های خارجی به ایران بچسباند.
فیلتر بکنیم یا نه؟
نحوۀ موضع گیری در قبال فناوری های جدید ارتباطی همواره یکی از داغ ترین مباحث بوده است. طبیعتا یک سری از مسئولان خواهان ایجاد فضایی سرشار از آزادی اندیشه و انتخاب خواهند بود و گروهی دیگر مخالف با ایجاد چنین فضایی.
در خطر بودن اطلاعات شخصی افراد، جنبه های غیر اخلاقی که ممکن است بروز پیدا کند و در مواردی ایجاد جریان های سیاسی علیه نظام جمهوری اسلامیِ برخاسته از توطئۀ معاندین، تنها برخی از دلایل مخالفان با توسعۀ این شبکه ها محسوب می گردد.
در هر دو نگاه مهم ترین رویکردی که باید مورد توجه قرار گیرد رویکرد تعادلی است. رویکردی که بر مبنای آن باید از برخوردهای شدید سلبی و یا ایجابی پرهیز شود. چرا که اگر این طور نباشد پیامدهای به مراتب خطرناک تری به دنبال خواهد داشت که بعضا قابل جبران نیست؛ زیرا اینترنت 3 جی می تواند ابزار قدرتمندی برای خلق هر گونه آسیب سیاسی در سطح جامعه باشد. ابزاری که نحوه کنترل و مدیریت بر آن کاری بس دشوار است. بنا بر این با کمی تیزهوشی می شود چارچوب های استانداردی در قالب قوانین برای جرائم ناشی از فعالیت های منفی اینترنت 3 جی وضع کرد. قوانینی که با نظارت صحیح دستگاه های مربوط، می توان از آن به عنوان یک اهرم فشار در برخورد با این تکنولوژی ها نام برد.
قطب مثبت و منفی اینترنت 3 جی در بُعد سیاسی
اینترنت 3 جی کاربردی همانند چاقو دارد. هم می تواند زخم بزند و هم می تواند درمان کند. از بُعد زخم زدن آن می توان به در اختیار گذاشتن حجم بالایی از اطلاعات شخصی، تحقیقات دانشگاهی، آمار و ارقام محرمانه و اطلاعات امنیتی کشور به دست بیگانگان اشاره کرد. اقدامی بسیار خطرناک که ممکن است هر لحظه مورد استفادۀ دشمنان قرار گرفته و سیاست های راهبردی جدیدی را از سوی آن ها در قبال ایران شاهد بود. از بعد درمان پذیرش هم می توان به گسترش تبلیغات مذهبی در سطح منطقه خصوصا تفکرات عمیق شیعه و مبارزه با هجوم بی امان جریان های تکفیری اشاره کرد. چرا که اگر این میدان را خالی کنیم باید بهای سنگینی بابت کوتاهی خودمان بپردازیم.
بر اساس آمار و گزارشات حقوق بشری که توسط خودِ کشورهای غربی منتشر شده است، یکی از ابزارهای قدرتمند برای گسترش تفکرات خطرناک داعشی در سطح جهان همین فضاها و شبکه های اجتماعی است. آمارها نشان می دهد یکی از کشورهایی که بیشترین عضو در گروه تروریستی داعش را دارد کشور بلژیک است. کشوری که در شمال اروپا واقع شده است و فاصله اش با خاورمیانه به هزاران کیلومتر می رسد. در مصاحبه هایی که با برخی از جوانان بلژیکی عضو داعش صورت گرفته، این نتیجه به دست آمده که اکثر آن ها از طریق تبلیغات مالی که داعش در فضای مجازی انجام داده جذب این گروه شده اند. این نتایج از همان زخم های سیاسی اینترنت است، تازه اینترنتی که هنوز به شکل 3 جی در سطح جهان گسترش نیافته است. قطعا اگر روزی اینترنت 3 جی در جهان همه گیر شود با حجم بالایی که در انتقال اطلاعات دارد ما باید شاهد آمارها و گزارشات باورنکردنی دیگری در سطح جهان باشیم.
به طور کلی آنچه گفته شد بخش کوتاهی از یک واقعیت بود. که اگر با برنامه ریزی و شناخت به استقبال آن نرویم محصور و مقهور آن خواهیم شد. واقعیتی که اینترنت 3 جی ابزار کمکی مناسبی برای آن محسوب می شود. تلخی ها و پلیدی هایش می تواند در زندگی آیندۀ فرزندان ما هم تاثیر گذار باشد. واقعیتی که با فطرت انسانی سر و کار دارد. فطرت های پاک و زلال انسانی در گیر و دار همین فناوری های جدید ارتباطی چنان بی سر و صدا و در طول زمان رنگ می بازند که بشر حتی نمی فهمد چرا و چگونه به این سرانجام دچار شد. پایانی تلخ که دیگر راه برگشتی برای آدمی باقی نخواهد گذاشت.
این مطلب، در پاییز ۱۳۹۳، به سفارش موسسۀ مطبوعه به رشتۀ تحریر درآمده است.
