ترافیک؛ عادت به ایستادن!

هستی دفتری: هیچ روزی نیست که من یا شما در راه محل کار یا بازگشت به خانه، پایمان مدام روی کلاژ و ترمز و گاز نباشد، و یا در تاکسی ها و اتوبوس ها حجم عظیمی از ماشین ها را در رقابتی عجیب نبینیم. یکی از پدیده های دنیای مدرن، ارمغان پیشرفت ماشین ها، و البته راه های طولانی، ترافیک است. افزایش کمی ماشین های سواری، اگر چه قابل افتخار است و نشان از نوعی پیشرفت اقتصادی و بهتر شدن سیستم حمل و نقل کشور دارد، اما با وجود تغییر نکردن و افزایش نیافتن راه ها آنطور که نیاز است، به ترافیک های طولانی در شهرهای بزرگ ما منجر می شود. نه فقط کوچه ها و خیابان ها، بزرگراه های طویل که باید مانند کمربندی های بزرگی نقاط دور شهر را به هم وصل کند، مملو از ماشین هایی است که همسفر کلافگی و خستگی جسمی و روحی زیادی خواهند بود. اکنون حتی در شهرهای کوچک نیز شهروندان، ساعت هایی در شبانه روز را در ترافیک می گذرانند. علاوه بر هدر رفتن زمان، و خستگی زیاد، ترافیک منجر به افزایش تصاعدی آلودگی هوا و آلودگی صوتی است، چنانچه باید بدانید تهران از نظر آلودگی صوتی بالاترین درجه را در جهان صاحب است. زندگی در چنین شرایطی گرچه به آن عادت کرده ایم، در بلند مدت اثرات ناخوشایندی بر تمام ابعاد سلامت یک جامعه خواهد گذاشت.
با یک روز ماندن در ترافیک با چشم های باز، اتفاقات جالبی را مشاهده می کنید. یک راننده تاکسی می گوید صبح ها مسیری که کمتر از 15 کیلومتر است، با ترافیک بیشتر از 1 ساعت به وقت نیاز دارد و 1 ساعت هم در بازگشت، اما بعد از این 2 ساعت کم کم ترافیک کم می شود. غروب ها اما وضعیت بدتر است، اکبر آقا می گوید حدود 4 ساعت طول می کشد تا ترافیک رفته رفته رو به کاهش بگذارد. از ساعت 4 ترافیک شروع می شود، و در حالت خوب از ساعت 8 کم می شود. این تازه مربوط به روزهای آفتابی است، خدا رحم کند روزی که باران یا برف ببارد. عجیب نیست، کافی است از چند نفری که از اطراف شما زندگی می کنند پرس و جو کنید. اگر محل کار شما اطراف خانه تان باشد بسیار خوش شانس هستید. چون هر مسیر 10 کیلومتری، در ساعات اوج ترافیکی، بیش از 40 دقیقه زمان خواهد برد.
اکثر ماشین های سواری تک سرنشین هستند، همیشه عجله دارند، بوق می زنند و برای یک متر جلوتر رفتن راه یکدیگر را سد می کنند. اتوبوس ها از مسیر خودشان ذره ای عقب نمی کشند، و خدا نگه دارشان باشد راننده های اتوبوس ها طوری رانندگی می کنند که یقین بدانید اگر به ماشینی برخورد کنند قطعا خسارتی سنگین به جا می ماند، ماشین های سواری هم هر جایی که پیدا کنند به مسیر اتوبوس ها وارد می شوند. دیگر بماند وضعیت آمبولانس ها و ماشین های آتش نشانی و دیگر ماشین های اورژانسی، که چقدر طول می کشد در این ترافیک به مقصد برسند.

حمل و نقل عمومی
صد البته استفاده از وسایل نقلیه عمومی، به ویژه مترو، و اتوبوس های بی.آر.تی، تاثیر قابل توجهی در روند ترافیک خواهد گذاشت. مسیرهای طولانی با مترو در زمان بسیار کمتر طی خواهند شد و علاوه بر این به ترافیک و آلودگی منجر نمی شود. اما استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی، باید از جهاتی برای مردم به صرفه باشد، می دانید چه می گویم، منظور تنها هزینه کمتر نیست، منظور داشتن خدماتی با کیفیت و با کمترین اتلاف وقت و بهترین دسترسی به این سیستم است.
پیشتر، محمدباقر قالیباف شهردار تهران در مراسم بهره برداری از 88 واگن جدید مترو گفت بود: در حال حاضر یك هزار و ۲۰۰ واگن مترو داریم اما زیر ساخت‌‌ها به گونه‌ای است كه می‌توانیم یك هزار و ۲۰۰ واگن دیگر به مترو اضافه و روزانه ۷ میلیون مسافر جا به جا كنیم. روند ما نسبت به گذشته در حوزه حمل و نقل عمومی قابل قبول است هرچند نباید قانع باشیم، اما نباید گذشته را هم فراموش كنیم؛ مترو روزی كار خود را با حدود 350 هزار نفر آغاز كرد اما در حال حاضر به مرز سه و نیم میلیون نفر جابجایی در روز رسیده‌ایم این آمار بسیار خوشحال كننده است.
آمار دقیق درباره وضعیت ترافیکی کلان شهرهای دیگر به جز پایتخت در دسترس نیست. اما با چند بار گپ و گفتگو با سایر هموطنان، می فهمید که نه تنها این وضعیت در کلان شهرها بهتر از پایتخت نیست، بلکه امکانات تدبیر شده برای بسیاری از آنها محدودتر از تهران است.
اما وضعیت اتوبوس و تاکسی ها هنوز طبق طرح جامع حمل و نقل پیش نمی رود. به دقایق ساعت های پیک ترافیک روز به روز افزوده می شود، و با اینهمه میل به استفاده از اتوبوس به جای ماشین شخصی زیاد نیست. پیش از این منتظر بودیم با افزایش قیمت سوخت، اندکی از این میل به تنها بودن در ماشین شخصی کاسته شود، اما چنین نشد. با آغاز مهر بیش از 6 ماه اول سال شاهد ترافیک خواهیم بود.
تشکری هاشمی معاون شهردار تهران، در آغاز مهر گفته بود: مشکل اصلی این است که فاصله معناداری بین ساعت آغاز به کار مراکز آموزشی و اداره ها وجود ندارد. به همین علت، حجم چشمگیری از سفرها در زمانی محدود صورت می گیرد و حمل و نقل عمومی بیش از یکبار در این ساعات پیک نمی تواند به شهروندان خدمات رسانی کند؛ از این رو، می بایست مسئولان با تغییر ساعت آغاز به کار قشرهای مختلف و ایجاد فاصله معنادار میان سفرها به کاهش رفت و آمدها و راهبندان در شهر کمک کنند.
در طرح جامع حمل و نقل و ترافیک، سهم حمل و نقل عمومی 75 درصد اعلام شده که سهم قطار شهری 30، اتوبوس 22 و تاکسی 15درصد عنوان شده است. همچنین جهت اجرایی شدن طرح جامع حمل و نقل و ترافیک، ساخت 370 کیلومتر قطار شهری تا سال 1404 در شهر تهران پیش بینی شده است. تا سال 1404 جهت توسعه ناوگان حمل و نقل عمومی باید 5 هزار اتوبوس، 1500 دستگاه مینی بوس و 9 هزار ون به مجموع ناوگان افزوده شود. جهت روان سازی ترافیک معابر شهر تهران در افق 1404 باید 115 کیلومتر بزرگراه، 97 کیلومتر رمپ و لوپ و 12 کیلومتر شریان اصلی ساخته شود.

قوانین رانندگی
بخشی از ترافیک را می توان از چشم قوانین رانندگی، یا بهتر بگویم از چشم قانون گریزان دید! در گوشه و کنار قوانین رانندگی در کشورمان نقص هایی به چشم می خورد، به ویژه در زمینه نصب علائم رانندگی. با اینهمه عدم رعایت قوانین رانندگی توسط شهروندان، مهمترین عامل تصادفات و بالتبع ترافیک های سنگین است. اگر شما یک فرد قانون مدار باشید، یکبار که از پل تازه تاسیس صدر تهران بگذرید، دیگر میلی به رفت و آمد از راه های دیگر ندارید، هر چند که پل هم در ساعاتی با ترافیک سنگین مواجه باشد. چرا؟! چون در جای جای این پل دوربین های کنترل ترافیک و دوربین های سنجش سرعت وجود دارد، که در صورت تخلف فلش های روشن شان شما را جریمه خواهد کرد! به همین دلیل، همه با خونسردی، محتاط و با سرعت مجاز رانندگی می کنند، همه بین خطوط هستند و به شهروندانی قانون مدار تبدیل می شوند! شاید اندکی نازیبا به نظر برسد، اما گویا راهی جز جریمه های سنگین برای بی قانونی ها، منجر به رعایت آنها نخواهد شد. از جمله مهمترین تخلفات رانندگی که منجر به ترافیک می شود ترمز های نا به جا، پارک دوبله در کنار خیابان، دور زدن در چهار راه هایی که چراغ سبز ویژه برای دور زدن ندارند، رفتن به سمت خروجی های بزرگراه ها از سمت چپ کمتر از 5 تا 10 کیلومتر مانده به خروجی، به عقب حرکت کردن در مسیر، حرکت مخالف در خیابان های یک طرفه، آب گرفتگی خیابان ها در روزهای بارانی، سبقت های غیر قانونی، سرعت غیر مجاز که به تصادف می انجامد، و از همه مهمتر! عدم وجود پارکینگ های مناسب در مکان های پر رفت و آمد است.

راه حل های ترافیک
عوامل و علت های ایجاد ترافیک، فهرست بلند بالایی خواهد داشت، که حذف همه آنها تنها به دست مسئولین انجام پذیر نخواهد بود. بخشی از آن ها به عهده سازمان های مربوطه، بخشی به جامعه و بخشی به تک تک اعضای جامعه بر می گردد. در مورد آن بخش دولتی، تخصیص بودجه مناسب، داشتن مدیریت بهینه و برنامه های مدیریتی و سامان بخشیدن به روند ایجاد تغییرات، نظارت مستقیم سازمان های راهنمایی و رانندگی، شهرداری، راه سازی به نظر الزامی است. که هر کدام از این سازمان ها با ارتقاء کیفی فعالیت های خود به کمک رسانه ها می توانند بخشی از مشکل ترافیک را حل کنند. من جمله بهبود بخشیدن وضعیت راه های شهری، عریض کردن خیابان ها و کوچه ها، بهبود وضعیت سیستم حمل و نقل، توسعه کمی و کیفی وسایل حمل و نقل عمومی، اجرای طرح جامعه حمل و نقل و گسترش شبکه های هوشمند وIT در کنترل ترافیک.
بخشی از مشکل عدم التزام به رعایت قوانین با آموزش صحیح حل می شود. ایجاد همدلی و حس مسئولیت در شهروندان، برای رعایت قوانین، و برای استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی بسیار مهم است. در این زمینه باید تبلیغات و آموزش های بیشتری صورت بگیرد. جلب توجه مردم به سمت اثرات این پدیده مخل آسایش، و همینطور تفهیم این موضوع که همکاری مردمی در حل این مسئله تا چه اندازه مشکل گشاست باید مد نظر اهالی رسانه و مسئولین مربوطه باشد. باید این را به مردم بگوییم و بفهمند که دیگر وقت آن تمام شده که خودخواه باشیم، دیگر وقت آن تمام شده که بگوییم حق من است پس حتی لحظه ای پا روی ترمز نمی گذارم تا ماشین کناری رد شود. همدلی لازم است برای رد شدن از مشکلاتی به این پیچیدگی. گذشت لازم است اگر جامعه ای سالم می خواهیم. وجدان لازم است، و مدارا.

این مطلب، در پاییز ۱۳۹۳، به سفارش موسسۀ مطبوعه به رشتۀ تحریر درآمده است.