محمدرضا رحمانی: سیزده سال از اولین روزی كه ژاپنی ها تجهیزات مخابراتی خود را به نسل سوم مجهز كردند گذشته است. اكنون این نسل كه با نام 3 جی شناخته می شود روز به روز در حال گسترش و فراگیر شدن در كشورهای مختلف جهان است. به طوری كه علی رغم هزینه های فراوانی كه ممكن است برای كشورها داشته باشد، رهبران این كشورها تمایل به استفاده از این نوع نسل ارتباطی دارند. چرا كه اگر این تمایل از سوی آن ها وجود نداشته باشد نمی توانند در صحنه های بین المللی همواره موضعی قدرتمند و استوار داشته باشند. به عبارت دیگر در جهان امروز هر كشوری كه نتواند خود را با تكنولوژی های جدید در حوزه های مختلف تطبیق دهد جایگاهی در بین كشورهای قدرتمند نخواهد داشت. جالب است كه این رشد تكنولوژیك به حدی سرعت اش بالاست كه این روزها با وجود اینكه هنوز جایگاه اینترنت در بین كشورها به یك ثبات كافی نرسیده است كشورهای پیشرو در حال بررسی نسل چهارم یعنی اینترنت 4 جی هستند.
اینترنت 3 جی؛ نسلی نو از فناوری های مخابراتی ست كه تفاوت عمده اش با نسل قدیمی یعنی جی اس ام در دو فاكتور حجم و سرعت بالا خلاصه می شود. 3 جی این امكان را برای مصرف كنندگانش فراهم می سازد تا با سرعتی حداقل 10 برابر قبل حجم وسیعی از اطلاعات را در قالب های مختلف اعم از عكس، ویدئو، برنامه و … انتقال دهند. جذابیت این پدیده ی جدید نیز در همین قسمت آخر یعنی انتقال اطلاعات مالتی مدیا نهفته است. از آنجایی که جی اس ام دیگر توانایی و قابلیت پاسخگویی به درخواست های جدید مردم را ندارد، این جذابیت و میل دسترسی به اینترنت 3 جی از سوی مردم دو چندان گشته است.
ایران به عنوان یكی از كشورهای قدرتمند منطقه هم از این تكنولوژی ارتباطی جا نمانده است. به همین منظور حدودا دو سال است كه شركت رایتل دست به كار شده تا اینترنت 3 جی را برای اولین بار در ایران راه اندازی كند. اقداماتی هم تاكنون توسط این شركت انجام شده است كه نیاز به زمان و زیرساخت های لازم جهت ارتقای كیفیت دارد. پس از رایتل نیز اپراتورهای اول و دوم ایران نیز دست به كار شده و خواستار ارائه خدمات اینترنت 3 جی شده اند كه البته هنوز خبری از آن نیست.
چرا 3 جی از بعد اقتصادی به صرفه نیست؟
اینترنت 3 جی همانند سایر خدمات شهری نیازمندی های مبنایی و اولیه در قالب شکل گیری، توزیع و خدمات جانبی را دارد. هر سه قالب در چارچوب کلی زیرساخت های شهری تعریف می شوند. برای سامان دادن به این زیرساخت ها به دو فاکتور زمان و سرمایه نیاز است. تغییرات در فاکتور اول معلول فاکتور دوم یعنی سرمایه است. فاکتوری که تنها مالی نبوده و اصلی ترین بخش آن سرمایۀ انسانی ست.
بر اساس گزارشات مرکز آمار، هرم سنی جمعیت کشور بیانگر آن است که ایران یک کشور جوان است. بدان معنی که بیشترین جمعیت تشکیل دهندة آن در بازة سنی 15 تا 65 سال هستند. دقیقا همان سنی که در قالب جمعیت فعال تعریف می شود. از طرفی دیگر ایران در سال های اخیر شدیدا زیر بار تحریم های اقتصادی سنگین از سوی دول غربی بوده است. بنابراین باید از جمعیت فعال اش (یعنی سرمایة انسانی) به بهترین شکل موجود استفاده کند. بر این اساس از منظر اقتصاد ملی هرگز مقرون به صرفه نخواهد بود که یک جوان ایرانی در عوض مشارکت در بخش تولیدات کشور، در بخش خدمات مشغول به کار شود. آن هم خدماتی که اگر نباشد هم می توان زندگی را گذراند و خللی در چارچوب اصلی جامعه ایجاد نخواهد کرد.
براساس گزارش وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، تنها برای تجهیز بخشی از کشور به اینترنت 3 جی و راه اندازی آزمایشی آن به میلیاردها دلار هزینه نیاز است. خوب این هزینه از کجا باید تامین شود؟ اگر این هزینه، از هر جا و هر بخشی چه به صورت دولتی و چه به صورتی خصوصی تامین شود هزینه ای صرف شده که می توانست امور مهمتری از مملکت را سامان ببخشد. مسائلی چون فقر خانواده ها، تامین داروی بیماران، ایجاد اشتغال، به تبع آن کاهش نرخ بیکاری و ده ها و صدها مسائل مهم تر که هر کدام به تنهایی با اهمیت تر از اینترنت 3 جی هستند.
اینترنت 3 جی با ساختار جامعه ما در شرایط فعلی و با وجود مسائلی که عنوان شد هم خوانی ندارد. اگر بر فرض محال هم، هم خوانی داشته باشد در این آشفته بازار تحریم ها اولویت ندارد.
اینترنت 3 جی علاوه بر اینکه توجیه اقتصادی ندارد کارکردهای منفی بی شماری را هم می تواند به دنبال داشته باشد. کارکردهای منفی چون: کاهش امنیت اطلاعات مالی و بانکی کشور، ایجاد رکود اقتصادی با کاهش نقدینگی مردم در سطح جامعه، اتلاف سرمایه ای با نام وقت در استفادة افراطی از شبکه های اجتماعی و تاثیرات جانبی آن بر جامعه، هدر رفتن درآمدهای مردم در جهت استفادة گسترده از اینترنت مانند هزینة برق و امثالهم همگی از کارکرد های منفی اینترنت 3 جی هستند.
کارکردها مثبت اقتصادی اینترنت 3 جی
همچنان پای حرفمان ایستاده ایم که اینترنت 3 جی در ایران توجیه اقتصادی نداشته و کارکردهای منفی بالایی نیز دارد، اما این فناوری ارتباطی نو، به خودی خود و به ذات دارای برخی ویژگی های مثبتی نیز هست.
توسعه ظرفیت های مجازی در کشور بعضا می تواند به دستاورد بزرگی در سطح ملی تبدیل شود.
توسعه آموزش مجازی در نقاط مختلف کشور بر بستر اینترنت با پهنای باند زیاد؛ توسعه ای که با فراگیر شدنش می توان از تمام ظرفیت های انسانی حتی در روستاهای دورافتاده در بحث آموزش بهره مند شد. توسعه ای که کمترین فایده اش کاهش نرخ بی سوادی در کشور و کاهش هزینه های آموزشی است. هزینه هایی که از منابع طبیعی کشور صرف تهیة کاغذ برای مسائل آموزشی می شد را می شود در زمینه های دیگری به کار برد.
استفاده از شیوه های نوین در تبلیغات و فروش؛ با زیاد شدن فضاهای ارتباطی به راحتی می توان با یک کلیک محصولات خود را در سایر شهرها و مناطق کشور تبلیغ کرد و به فروش رساند. حتی این خدمات در بحث خرید هم می تواند مفید فایده واقع شود؛ به جای پرداخت هزینه های حمل و نقل و اتلاف وقت به راحتی می توان در منزل خرید های روزانه را انجام داد. اقدامی که چند سالی ست به شکل محدود در کشور شکل گرفته و در حال گسترش است.
انجام کلیه امور بانکی و اداری؛ در مورد امور بانکی این اتفاق صورت گرفته است. چند سالی می شود که ما شاهد تشویق مردم به استفاده از بانکداری اینترنتی هستیم. اقدامی پسندیده که در کاهش هزینه های خدماتی بسیار مفید واقع شده است. در مورد امور اداری اما آن طور که امکان داشته پیشرفت نکرده ایم و هنوز هم شاهد بوروکراسی اداری در قالب کاغذ بازی هستیم.
بنابراین به نظر می رسد اینترنت 3 جی با اقتصاد ایران سنخیتی ندارد. در واقع رابطة اینترنت 3 جی و اقتصاد ایران شبیه رابطة کسی ست که کمر درد دارد و می خواهد کفش کوه نوردی پایش کند و به فکر فتح قله است. در حالی که ابتدا باید بیماری اقتصاد ایران درمان شود و بعد از آن که به یک وضعیت ثابت و استاندارد رسید به فتح قله فکر کند. تازه اگر دستیابی به اینترنت 3 جی را بشود فتح قله معنا کرد.
این مطلب، در پاییز ۱۳۹۳، به سفارش موسسۀ مطبوعه به رشتۀ تحریر درآمده است.
