پرویز حسامی: امروزه در کشور ما سرطان در کنار سایر بیماری ها خودنمایی می کند و متاسفانه روز به روز در حال افزایش است و هر ساله تعداد زیادی از بیماران سرطانی تسلیم مرگ می شوند. لذا به دلیل نگرانی ناشی از مرگ و میر زیاد در کشور، انجمن سرطان در ایران تشکیل شد که در آن به بررسی مشکلات و ارائه ی روش هایی برای پیشگیری از سرطان و موانع دیگر پرداخته شود. براساس گزارش های ارائه شده، مرگ و میر ناشی از سرطان بعد از سوانح رانندگی و بیماری های قلبی در جایگاه سوم است. تا چند سال پیش این بیماری در کشورمان چندان شناخته شده نبود؛ ولی با اظهار تاسف امروزه یکی از مشکلاتی که در عرصه ی پزشکی با آن رو به رو هستیم سرطان و راه های درمان و پیشگیری از آن است. سرطان و ابتلا به آن بنا به شرایط جغرافیایی، وضعیت آب و هوا، ساختار بدن و حتی سطح خانواده ها از لحاظ اجتماعی و اقتصادی متغیر است. در این مقاله سعی کرده ایم راه های پیشگیری از ابتلا به سرطان که تقریبا برای همه افراد عملی است را ذکر کنیم و شناختی جامع از سرطان و عوامل موثر در پیشگیری از آن ارائه دهیم.
سرطان چیست؟
سرطان، بیماری ای است که در اثر تکثیر غیر طبیعی سلول های بدن شروع می شود. همه ی ما می دانیم که بدن انسان از میلیون ها سلول تشکیل شده است که بافت ها و اندام های مختلف بدن را می سازند. در این سلول ها ژن ها وجود دارند که دستورات لازم را صادر می کنند. هنگامی که این دستورات با مشکل رو به رو می شوند سلول رفتار غیرطبیعی پیدا می کند و در صورت ادامه یافتن این رفتار غیر طبیعی، سلول های غیر طبیعی باعث به وجود آمدن توده یا تومورهای بدخیم یا سرطان در اثر گردش خون در نقاط مختلف بدن می شوند. سلول های فرسوده ی بدن در اثر روندی تنظیم یافته از بین می روند و سلول های جدیدی جای آن ها را می گیرند ولی در صورت از بین نرفتن سلول های فرسوده، آن ها می توانند توده ای را تشکیل بدهند که به صورت سرطان بروز کند و فعالیت های بدن را دچار مشکلات جدی کند.
سرطان ها انواع مختلفی دارند که بر اساس نقطه ای که در آنجا تشکیل می شوند نام گذاری شده اند مانند سرطان معده، سرطان خون، سرطان روده، سرطان رحم، پروستات، کلیه، ریه و … . این بیماری هم اکنون در تمامی کشورهای جهان امری شایع است و بنا به گفته ی متخصصان بیشتر افرادی که مبتلا به سرطان می شوند در شهرهای پر جمعیت و هوای آلوده زندگی می کنند. در ایران هم این پدیده متاسفانه در حال افزایش است و شهر تهران به دلیل آلودگی هوا دارای بیشترین افراد مبتلا به سرطان است.
عوامل ایجاد سرطان
مصرف دخانیات یکی از مهمترین عوامل ایجاد سرطان است و حدود 80 تا90 درصد موارد مرگ و میر ناشی از سرطان ریه و از این میان 30 درصد به علت مصرف دخانیات است. این در حالی است که سالانه حدود پنج میلیون نفر در سراسر دنیا جان خود را در اثر مصرف دخانیات از دست می دهند!
رژیم غذایی نامناسب از عوامل دیگری است که موجب بروز سرطان می شود. مصرف زیاد گوشت قرمز با افزایش خطر بروز سرطان همراه است و برعکس مصرف سبزیجات و میوه از بروز آن جلوگیری می کند. تغذیه در ایجاد سرطان نقش مهمی دارد و با تغذیه مناسب می توان از بروز این بیماری پیشگیری کرد. ما می توانیم در تغذیه ی خود برنامه ای لحاظ کنیم که ما را از ابتلا به سرطان محفوظ نگه دارد. با توجه به نظر پزشکان در مورد مواد خوراکی ای که در تغذیه ی ما می توانند وجود داشته باشند و در پیشگیری از سرطان مفید واقع شوند می توان به این موارد اشاره کرد؛ سیر به دلیل این که حاوی ترکیبات گوگرد است در تحریک سیستم ایمنی بدن موثر است و پتانسیل بالایی در از بین بردن تومورهای سرطانی دارد و در جلوگیری از سرطان معده به میزان زیادی می تواند موثر عمل کند.
کلم بروکلی دیگر گیاه مغذی است که آنتی سرطان است و بنا به گفته ی متخصصان باید آن را به صورت بخار پز و یا در سالاد و سوپ استفاده کرد به دلیل این که امواج ماکروویو در از بین بردن خاصیت کلم بروکلی 9 درصد تاثیر می گذارند.
استفاده از مغز آجیل و خشکبار در سالادها علاوه بر خوشمزه کردن سالاد، راه کاری برای پیشگیری از سرطان است. مغز آجیل دارای سلنیوم است و این ماده معدنی کمیاب است که سلول های سرطانی را متقاعد به خودکشی می کند و در تعمیر DNA خود کمک می کند.
تا می توانید مصرف مرکبات را افزایش دهید! محققان استرالیایی در طی تحقیقاتی که انجام داده اند به این نتیجه رسیدن که مصرف روزانه ی مرکبات خطر ابتلا به سرطان دهان، گلو و معده را تا 50 درصد کاهش خواهد می دهد.
بسیاری از ما هر صبح پیش از رفتن به محل کار، تحصیل، بازار یا هر جای دیگری صبحانه نمی خوریم. اما اگر صبحانه بخوریم و فرضاً مقداری زغال اخته به غلات موجود در صبحانه اضافه کنیم به پیشگیری از بیماری سرطان کمک کرده ایم. زیرا این ماده از لحاظ قدرت آنتی اکسیدانی رتبه ی اول را به خود اختصاص داده است. آنتی اکسیدان ها در خنثی کردن رادیکال نقش موثری دارند. رادیکال های آزاد ترکیبات ناپایداری هستند که منجر به آسیب سلول ها و بروز سرطان می شوند.
مصرف بیشتر ماهی یکی دیگر از راه های پیشگیری از سرطان است؛ زیرا ماهی دارای امگا 3 است که خطر ابتلا به سرطان خون را به یک سوم کاهش می دهد و با کاهش سرطان اندومتر در خانم ها نسبت مستقیم دارد. متاسفانه در کشور ما گوشت ماهی کمتر مورد استفاده قرار می گیرد.
کیوی از دیگر میوه هایی است که دارای مقادیر زیادی ویتامین C، E و خاصیت آنتی اکسیدانی است و نقش بسزایی در پیشگیری از سرطان خواهد داشت.
می توان کلم ترش را به جمع مواد خوراکی خود اضافه کرد.کلم ترش همان کلم رنده شده و آب پز با سرکه است که خطر ابتلا به سرطان را به مقدار قابل توجهی کاهش می دهد.
تره فرنگی، پیازچه و پیاز را در مواد غذایی خود فراموش نکنید. پیازچه در سالاد موجب کاهش 50 درصدی ابتلا به سرطان پروستات در مردان خواهد شد.
تاثیر ورزش در پیشگیری از سرطان
ورزش همانند تغذیه یکی از راه های دیگری است که می تواند در پیشگیری از سرطان موثر واقع شود. همه ی ما از این امر آگاهیم که ورزش کردن در سلامتی و طول عمر نقش بسزایی دارد و بیشتر متخصصان و پزشکان بر تاثیر ورزش در سلامتی روح و جسم تاکید دارند. ورزش منظم علاوه بر کاهش ابتلا به بیماری های قلبی و اثربخشی در روند درمان سرطان باعث می شود فرد مبتلا به هر نوع بیماری افسردگی و اضطراب کمتری داشته باشد. ورزش خطر ابتلا به سرطان روده ی بزرگ و پستان را کاهش می دهد. پیاده روی و دوچرخه سواری در سطح مسطح، از سوی اکثر پزشکان و متخصصان به بیماران توصیه می شود.
احساس خستگی مفرط یکی از شایع ترین و آزار دهنده ترین علائم بیماری سرطان است که فرد را به انزوا و افسردگی مزمن می کشاند. در این مواقع ورزش کردن به صورت دسته جمعی یا فردی توصیه می شود تا فرد بیمار فعالیت و جنب و جوش داشته باشد و بدن او در برابر بیماری مقاوم شود. ورزش می تواند در رفع نگرانی های ناشی از تصوراتی که درباره ی بدن خود دارید مانند ضعف عضلانی و اضافه وزن و دیگر مشکلات مربوط به سلامتی کمک کند.
***
عوامل تاثیر گذار دیگری نیز وجود دارند که می توانند در پیشگیری از سرطان مثمر ثمر واقع شوند. مصرف مواد مخدر یکی از راه های ابتلا به سرطان است؛ سیگار کشیدن یکی از بزرگترین معضلاتی است که در کشور ما گریبانگیر اکثر زنان و مردان شده است. زنان سیگاری 40 درصد بیشتر در خطر ابتلا به سرطان سینه هستند و ترک آن باعث می شود از ابتلا به این نوع سرطان پیشگیری کنند. از دیگر روش های پیشگیری از ابتلا به سرطان عدم تماس و دوری کردن از عوامل سرطان زا مثل غذاهای سرطان زا، تشعشعات غیر ضروری پرتو ایکس، هورمون درمانی، تماس فیزیکی یا استنشاق حشره کش ها و آفت کش ها است که باید از آن ها اجتناب کرد.
بنابراین ما می توانیم با راه حل هایی که هرکس می تواند آن ها را عملی کند در پیشگیری از سرطان قدم موثری برداریم. از آنجا که سرطان در کشور ما رو به افزایش است راهکارهایی برای پیاده روی و ورزش همگانی در سراسر کشور ارائه شده که سیاست هایی همچون اهدای جوایز نفیس به شرکت کنندگان در این حرکت جمعی، داشتن انگیزه حضور همگانی را موجب شده است و این را می توان یک سیاست پزشکی برای رو آوردن مردم به ورزش که در ارتباط مستقیم با بیماری است و در نتیجه کم شدن تعداد بیماران در کشور دانست؛ چرا که اکثر بیماری ها مانند چاقی، سرطان و بیماری های قلبی در ارتباط با ورزش نکردن هستند. در نتیجه ما می توانیم سرطان و دیگر بیماری ها را با ورزش منظم و تغذیه ی مناسب از خود دور کنیم و زندگی ای شاد و به دور از بیماری در کنار خانواده ی خود داشته باشیم.
این مطلب، در پاییز ۱۳۹۳، به سفارش موسسۀ مطبوعه به رشتۀ تحریر درآمده است.
