مهدیه موسی‌زاده: «مبلغی که بابت خرید کتاب می‌‌‌پردازید، به‌‌‌مراتب پایین‌‌‌تر از هزینه‌‌‌هایی است که در آینده بابت نخواندن آن پرداخت خواهید کرد!» این نوشتۀ تامل برانگیز، پشت شیشۀ یک کتاب‌‌‌فروشی قدیمی در خیابان دربند تهران نصب شده‌‌‌است. قطعا هر عابری با خواندن این جمله چند لحظه به فکر فرو میرود.
همیشه داستان‌‌‌هایی که مادربزرگ‌‌‌ها تعریف می‌‌‌کردند، پر از پند و نکته بود. نکته‌‌‌هایی که در بسیاری از لحظات زندگی باعث شدهاند کج نرویم و تصمیم اشتباه نگیریم. نه فقط داستان‌‌‌ها، کتاب‌‌‌های تاریخی هم درس‌‌‌های فراوانی به خوانندگان خود می‌‌‌دهند. کتاب‌‌‌های مذهبی روح انسان را جلا می‌‌‌دهند و مملو از نکته و پند و موعظه‌‌‌اند. کتاب‌‌‌های شعر نیز خاطر شاعران و شعردوستان را برای دقایقی با لطافت‌‌‌های ظریف خود همراه میکنند و کتاب‌‌‌های علمی رشد و پویایی ذهن مخاطب را به‌‌‌دنبال دارند. رمان‌‌‌ها هم که طرف‌‌‌داران زیادی در میان قشر جوان دارند.
کتابها در هر سری موضوعاتی که باشند، پنجره‌‌‌ای به سوی دنیایی دیگر باز میکنند. بی‌‌‌خود نیست که سعدی نام کتاب-هایش را بوستان و گلستان انتخاب کرده‌‌‌است. وقتی شروع به خواندن آنها میکنیم، انگار دری به روی ما باز شده و وارد فضای دیگری شده‌‌‌ایم. یا مثلا وقتی شما کتابی را مطالعه می‌‌‌کنید که روایت‌‌‌گر تاریخ ایران باستان است، انگار از یک پنجره در حال تماشای اتفاقاتی هستید که دارید در کتاب آنها را می‌‌‌خوانید. هر صفحه از کتاب، به اندازه زندگی تمام آدم‌‌‌های داخل آن، پند و تجربه به ما منتقل می‌‌‌کند. همین است که همیشه افراد با‌‌‌تجربه و کاردرست، جوان‌‌‌ها را به خواندن کتاب تشویق میکنند.
***
یکی از نصیحت‌‌‌های پیر طریقت ما جوانان امروز، توصیه اکید به کتابخوانی و کتاب خوب خواندن است. رهبر انقلاب، نه‌‌‌تنها کتاب خواندن و علم‌‌‌آموزی را یک وظیفه ملی، بلکه یک واجب دینی می‌‌‌دانند و از همه بیشتر جوانان و نوجوانان را به آن فرا می‌خوانند.
دعوت به خواندن و دانستن و فهمیدن، از جمله پیشنهادهایی است که رهبر معظم انقلاب در بیشتر سخنان خود به آن گریز می‌‌‌زنند. بهتر است برخی از دغدغه‌های مقام معظم رهبری در مورد کتاب و کتابخوانی را مرور کنیم و تصمیمی جدی برای کتاب‌‌‌خوان شدن بگیریم.
«کتاب‌‌‌خوانى را باید جزو عادات خودمان قرار دهیم. به فرزندان‌‌‌مان هم از کودکى یاد بدهیم کتاب بخوانند؛ مثلاً وقتى مى‌خواهند بخوابند، کتاب بخوانند».
مصاحبه پس از بازدید از سومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب 1369.2.19
«اگر بتوانیم فرهنگ کتاب‌‌‌خوانى را در کشور رایج کنیم و در کنار آن، تولید کتاب را هم خوب گسترش دهیم، بخش عمده‌اى از وظایف فرهنگى دولت جمهورى اسلامى، بدین وسیله انجام خواهد گرفت».
مصاحبه در بازدید از ششمین نمایشگاه بین‌المللى کتاب 1372.02.21
«باید به فکر باشیم و دغدغه نوع کتاب‌هایى که تولید مى‌شود نیز در ما باشد. باید کتابِ خوب تولید شود. کتاب یک غذاست؛ یک غذاى روح است؛ یک نوشیدنى روح است و چنانچه مقوّى باشد، روح را تقویت مى‌کند. باید مواظب باشیم که مبادا نوشیدنى مسموم، خطرناک، فاسد، گندیده و مضر با رنگ‌آمیزی‌هاى خیلى خوب، دست مردم داده شود؛ بدون این‌که مردم بدانند».
مصاحبه در بازدید از ششمین نمایشگاه بین‌المللى کتاب 1372.02.21
«من اعتقاد ندارم که باید هر کتاب و نوشته‌اى را که با سلیقه خاصى نمى‌سازد و مضر به‌نظر مى‌رسد، جلوش را بگیریم. لکن کتب و نوشته‌هایى هست که مضر بودن‌‌‌شان براى مردم، واضح است؛ یعنى ترویج فحشا و فساد و از این قبیل است که براى مردم زیان‌آور است، نباید اجازه بدهند که چنین کتابها و نوشته‌هایى منتشر شود. اما بیشتر باید تلاش کرد که کتاب‌هاى خوب، چاپ و منتشر شود».
مصاحبه در بازدید از ششمین نمایشگاه بین‌المللى کتاب 1372.02.21
«با تلخى باید اعتراف کنیم که رواج کتاب و روحیه کتاب‌‌‌خوانى در میان ملت عزیز ما که خود یکى از مشعل‌داران فرهنگ و کتاب و معرفت در طول تاریخ پس از ظهور اسلام بوده است، بسى کمتر از آن چیزى است که از چنین ملتى انتظار مى‌رود».
پیام به مناسبت آغاز هفته کتاب 1372.10.04
«امروز کتاب‌‌‌خوانى و علم‌آموزى نه تنها یک وظیفه ملى، که یک واجب دینى است. از همه بیشتر، جوانان و نوجوانان، باید احساس وظیفه کنند».
پیام به مناسبت آغاز هفته کتاب 1372.10.04
«تولید کتاب ما در کشورمان، در جامعه خودمان، از واقعیتى که در این زمینه وجود دارد، راضى نیستیم. بله، درست است؛ امروز حجم کتاب‌هایى که تولید میشود، با گذشته خیلى تفاوت کرده است؛ گاهى چند برابر کتاب منتشر میشود، یا تیراژ کتابها بالا میرود؛ لیکن این کافى نیست؛ این‌ها براى کشور ما خیلى کم است».
پیام به مناسبت آغاز هفته کتاب 1372.10.04
«محتوای کتاب غذاى فکر و روح، باید سالم و مقوى عرضه شود و آن‌کس که جز این عمل کند، خطا یا جنایتى بزرگ‌تر از عرضه‌‌‌کننده مواد غذایى ناسالم یا بى‌مایه، مرتکب شده است».
پیام به مناسبت آغاز هفته کتاب 1372.10.04
«باید تعداد کتاب‌هایى که هر بار چاپ مى‌شود، از دو هزار و پنج هزار و ده هزار به دویست هزار و سیصد هزار برسد؛ یعنى با چنین کمیت بالایى باید کتاب در جامعه پخش شود».
مصاحبه در پایان بازدید از هفتمین نمایشگاه کتاب 1373.02.20
«توقع من، این است؛ باید پدر‌ها و مادر‌ها، بچه‌‌ها را از اول با کتاب، محشور و مأنوس کنند. حتى بچه‌‌هاى کوچک باید با کتاب انس پیدا کنند».
مصاحبه در جریان بازدید از نمایشگاه کتاب 1374.02.26
«متأسفانه کتاب در جامعه ما، آن مقدار که شأن این جامعه اقتضا مى‌کند، رواج ندارد. جامعه ما اساساً جامعه‌اى پخته و بالغ شده است؛ یک جامعه ابتدایى و بدوى نیست. مردم ما باید بیش از این با کتاب آشنا باشند».
مصاحبه در جریان بازدید از نمایشگاه کتاب 1374.02.26
«باید خرید کتاب، یکى از مخارج اصلى خانواده محسوب شود. مردم باید بیش از خریدن بعضى از وسایل تزئیناتى و تجملاتى- مثل لوستر‌ها، میز‌هاى گوناگون، مبل‌هاى مختلف و پرده و…- به کتاب اهمیت بدهند».
مصاحبه در جریان بازدید از نمایشگاه کتاب 1374.02.26
«کسى که احتیاج ندارد آگهی‌‌هاى تبلیغاتى را ببیند، بیست دقیقه را چرا بى‌کار بنشیند؟! یک کتاب دمِ دستش باشد؛ بردارد و بیست دقیقه مطالعه کند».
مصاحبه در پایان بازدید از نهمین نمایشگاه بین‌المللى کتاب تهران 1375.02.22
«کسانى که وقت‌هاى ضایع شوند‌ه‌اى دارند؛ مثلاً به اتوبوس یا تاکسى سوار مى‌شوند، یا سوار وسیله نقلیه خودشان هستند و دیگرى ماشین را مى‌راند، یا در جا‌هایى مثل مطب پزشک در حال انتظار به سر مى‌برند و به هرحال اوقاتى را در حال انتظار به بى‌کارى مى‌گذرانند، در تمام این ساعات، کتاب بخوانند».
مصاحبه در پایان بازدید از نهمین نمایشگاه بین‌المللى کتاب تهران 1375.02.22
«بایستى تولید کتاب‌‌‌مان به‌‌‌مراتب از آن مقدارى که هست، بیشتر باشد؛ هم به معناى تولید کتاب- که تألیف و ترجمه و این‌طور چیزهاست، هم به معناى احیاى آثار کهن و قدیمى».
مصاحبه پس از بازدید از یازدهمین نمایشگاه بین‌المللى کتاب 1377.03.05
«اگر دیدیم که فرضاً در جامعه ما کتابى هست که هنرش فقط این است که احساسات جنسى را در جوانان تحریک کند، این مضر است. این را نمى‌شود به‌‌‌عنوان این‌که یک فرآورده فرهنگى است، آزاد بگذاریم تا هرکه خواست، تولید و عرضه کند؛ نه، این بحث خواست نیست؛ مثل مواد مخدر است».
مصاحبه پس از بازدید از یازدهمین نمایشگاه بین‌المللى کتاب 1377.03.05
«ما نمى‌خواهیم به مردم بگوییم شما حتماً این کتاب را بخوانید، آن کتاب را نخوانید؛ نه. انواع سلایق، انواع فکرها، انواع ذهن‌ها، انواع استعدادها، باید در مقابل خودشان میدان بازى داشته باشند».
مصاحبه پس از بازدید از یازدهمین نمایشگاه بین‌المللى کتاب 1377.03.05
«در باب نظریه‌پردازى نباید محدودیتى وجود داشته باشد. بیشتر بایستى براى نقد و ارزیابى و جدا کردن سره از ناسره همت شود؛ اما در زمینه کار عملیاتى، باید جلو کتاب‌هاى مضر را گرفت».
مصاحبه پس از بازدید از یازدهمین نمایشگاه بین‌المللى کتاب 1377.03.05
«اگر در تجویز و ارائه دارو، بى‌توجهى کنید و چیزى را در اختیار مشترى کتاب بگذارید که براى او زیان‌‌‌بار است، شما هم ضرر معنوى بزرگى کرده‌اید. در نهایت، به هیچ‌وجه شانه شما و شانه ما از بار آن نوشته‌اى که شما وقتى آن را مى‌دهید، به زیان تمام مى‌شود، فارغ نخواهد بود».
سخنرانی پس از بازدید از نمایشگاه کتاب در حسینیه امام خمینى(ره) 1378.02.28
«اگر دیدیم که فرضاً در جامعه ما کتابى هست که هنرش فقط این است که احساسات جنسى را در جوانان تحریک کند، این مضر است. این را نمى‌شود به‌‌‌عنوان این‌که یک فرآورده فرهنگى است، آزاد بگذاریم تا هرکه خواست، تولید و عرضه کند؛ نه، این بحث خواست نیست؛ مثل مواد مخدر است».
مصاحبه پس از بازدید از یازدهمین نمایشگاه بین‌المللى کتاب 1377.03.05
«ما نمى‌خواهیم به مردم بگوییم شما حتماً این کتاب را بخوانید، آن کتاب را نخوانید؛ نه. انواع سلایق، انواع فکرها، انواع ذهن‌ها، انواع استعدادها، باید در مقابل خودشان میدان بازى داشته باشند».
مصاحبه پس از بازدید از یازدهمین نمایشگاه بین‌المللى کتاب 1377.03.05
«در باب نظریه‌پردازى نباید محدودیتى وجود داشته باشد. بیشتر بایستى براى نقد و ارزیابى و جدا کردن سره از ناسره همت شود؛ اما در زمینه کار عملیاتى، باید جلو کتاب‌هاى مضر را گرفت».
مصاحبه پس از بازدید از یازدهمین نمایشگاه بین‌المللى کتاب 1377.03.05
«اگر در تجویز و ارائه دارو، بى‌توجهى کنید و چیزى را در اختیار مشترى کتاب بگذارید که براى او زیان‌‌‌بار است، شما هم ضرر معنوى بزرگى کرده‌اید. در نهایت، به هیچ‌وجه شانه شما و شانه ما از بار آن نوشته‌اى که شما وقتى آن را مى‌دهید، به زیان تمام مى‌شود، فارغ نخواهد بود».
سخنرانی پس از بازدید از نمایشگاه کتاب در حسینیه امام خمینى(ره) 1378.02.28
«کتاب باید جورى در سبد کالاى مصرفى خانواده‌ها، یک سهم قابل قبولى پیدا کند و کتاب را بخرند براى خواندن، نه براى تزئین اتاق کتاب‌‌‌خانه و نشان‌‌‌دادن به این و آن. این هم یک نکته است که مسئله کتاب‌‌‌خوانى در جامعه دارد».
بیانات در دیدار مسئولان کتابخانه‌ها و کتابداران 1390.04.29
«در جامعه باید سنت کتاب‌‌‌خوانى رواج پیدا کند. کتاب‌‌‌خوانى باید در جامعه ترویج شود و این کار بر عهده همه دستگاه‌هایى است که در این زمینه مسئولند».
بیانات در دیدار مسئولان کتابخانه‌ها و کتابداران 1390.04.29
«در تولید کتاب چه تولید به معناى ایجاد کتاب، چه تولید به معناى ترجمه کتاب، چه تولید به معناى نشر کتاب و در اختیار این و آن قرار دادن، به نیازها و خلأهاى جامعه نگاه کنند؛ خلأهاى فکرى را، نیازهاى فکرى را بشناسند، انتخاب کنند، سراغ آنها بروند».
بیانات در دیدار مسئولان کتابخانه‌ها و کتابداران 1390.04.29
«تیراژهاى هزار و دو هزار و سه هزار و این‌ها شایسته کشورِ هفتاد و پنج میلیونى ما با این همه جوان، با این همه انگیزه نیست؛ باید تیراژها خیلى بالاتر باشد. حالا در بعضى از موارد خوشبختانه انسان مى‌بیند دفعات چاپ کتابها خیلى بالاست؛ لیکن در عین حال در مجموع که نگاه میکنیم، نه، راضی‌‌‌کننده نیست، قانع‌‌‌کننده نیست؛ باید یک حرکتى آغاز شود».
بیانات در دیدار مسئولان کتابخانه‌ها و کتابداران 1390.04.29
«ما مى‌بینیم در مجموعه کتاب و بازار کتاب، گاهى اوقات هدایت‌هاى همراه با انحراف را دنبال میکنند؛ به‌‌‌خصوص سراغ مسائلى می‌روند که براى ذهنیت جامعه، براى ذهنیت کشور، چه از لحاظ جنبه‌هاى اخلاقى، چه از لحاظ جنبه‌هاى دینى و اعتقادى، چه از لحاظ جنبه‌هاى سیاسى، زیان‌‌‌بخش است».
بیانات در دیدار مسئولان کتابخانه‌ها و کتابداران 1390.04.29
«کتاب، محصول فکر و مغز و تجربه و هنر و ذوق یک کسى یا کسانى است که این کتاب را تهیه و تولید کرده‌اند. لزوماً هر کتابى مفید نیست و هر کتابى غیرمضر نیست. بعضى کتابها مضر است. این یک خوراک معنوى است؛ اگر فاسد بود، اگر مسموم بود، اگر مضر بود، ما به‌‌‌عنوان ناشر، به‌‌‌عنوان کتابدار، به عنوان کتاب‌‌‌خانه‌دار، به‌‌‌عنوان متصدى پخش، به هر عنوانى که با کتاب ارتباط دارد حق نداریم این را در اختیار افرادى قرار بدهیم که آگاه نیستند، ملتفت نیستند».
بیانات در دیدار مسئولان کتابخانه‌ها و کتابداران 1390.04.29
***
با توجه به اهمیت کتابخوانی که در بیانات رهبری نیز کاملا مشهود است، چه خوب میشود که در ابتدا از همان کتاب‌‌‌های انباشته‌‌‌شده در کتاب‌‌‌خانه‌‌‌مان شروع کنیم. وقتی دیگر کتاب نخوانده‌‌‌ای نداشته باشیم، شوق بیشتری برای پیدا کردن کتاب‌‌‌های جدید خواهیم داشت و بی‌‌‌معطلی به سوی خواندن و کشف دنیا‌‌‌های جدید نهفته در کتابها پیش خواهیم‌‌‌رفت.
این مطلب، در پاییز ۱۳۹۴، به سفارش موسسۀ مطبوعه به رشتۀ تحریر درآمده است.
منبع: دو هفته‌نامه رخداد گیلان
